Οι παλαιότερες γενιές έζησαν γνωρίζοντας τη χρήση πλαστικού ως ένα βασικό στοιχείο της καθημερινότητάς τους δημιουργώντας ένα τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος επιζήμιο για τα επόμενα χρόνια. Οι νέες γενιές έχουν την ευκαιρία να διδαχθούν νέες συνήθειες και να ανατρέψουν τις άσχημες επιπτώσεις που έχει το πλαστικό για το περιβάλλον και για την υγεία τους. Βρεθήκαμε σε μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με την περιβαλλοντολόγο στην Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης*, Ευγενία Σκούφη, σχετικά με την πρόληψη και ανακύκλωση πλαστικού.
Ανακυκλώνουν σωστά οι πολίτες στην Ελλάδα, ή υπάρχουν περιθώρια για βελτίωση;
Τα τελευταία χρόνια δεν έχουμε πιάσει τον στόχο ανακύκλωσης. Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος το πραγματικό ποσοστό της ανακύκλωσης ανέρχεται σήμερα στο 16%. Δυστυχώς το ποσοστό δεν είναι υψηλό, αλλά υπάρχει περιθώριο βελτίωσης. Αρκετοί πολίτες παρά την ενημέρωση που γίνεται τα τελευταία χρόνια ρίχνουν στους κάδους ανακύκλωσης υλικά που δεν μπορούν να ανακυκλωθούν. Ένα εξίσου μεγάλο πρόβλημα είναι τα απόβλητα τροφίμων γιατί αλλοιώνουν ορισμένα υλικά και δεν μπορεί να γίνει μετά η ανακύκλωση στα εργοστάσια. Άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετοί κάδοι. Στην Αθήνα υπάρχει η υποδομή για να γίνει σωστά η διαχείριση και έως ένα βαθμό αυτό συμβαίνει σε ορισμένους Δήμους, όμως στην επαρχία και σε κάποια νησιά δεν υπάρχουν τα συστήματα για να κάνουν την περισυλλογή τακτικά και επιπλέον υπάρχει μεγάλο κόστος για την μεταφορά των απορριμμάτων .
Μπορούν όλα τα πλαστικά να ανακυκλωθούν;
Κανονικά όλες οι συσκευασίες θα έπρεπε να μπορούν να ανακυκλωθούν αλλά αυτό δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα. Υπάρχουν πολλές συσκευασίες όπου αποτελούνται από πολλά υλικά μαζί. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται προσπάθεια ώστε να διαχωρίσεις δύο ή περισσότερα υλικά που είναι ενωμένα, επομένως προϊόντα που αναμειγνύουν πλαστικό με άλλα υλικά είναι πάρα πολύ δύσκολο να ανακυκλωθούν. Χρειάζεται να καταναλώσεις πάρα πολύ ενέργεια και δεν είναι βιώσιμο.
Κυρίως ανακυκλώνονται συμπαγής συσκευασίες. Τα μικρά κομματάκια πλαστικού μπορεί να αποτελέσουν πρόβλημα για τα συστήματα διαλογής. Επίσης, οι πολύ λεπτές μεμβράνες πλαστικού δεν ανακυκλώνονται. Πολλοί παραγωγοί προϊόντων πληρώνουν στην ΕΕΑΑ το περιβαλλοντικό αντίτιμο των απορριμμάτων που θα παραχθούν από τις συσκευασίες τους. Οπότε οι συσκευασίες που έχουν την σήμανση της ανακύκλωσης (τα δυο τοξάκια) σημαίνει ότι είναι συμβεβλημένες στο σύστημα και μπορούν να ανακυκλωθούν. Οι υπόλοιπες που μπορεί να μην είναι ένα μεγάλο μέρος τους θα ανακυκλωθεί, αλλά κατά βάση πρέπει να είναι συμπαγείς συσκευασίες τροφίμων. Ας μην ξεχνάμε όμως σε αυτό το σημείο ότι η ανακύκλωση δεν αποτελεί ιδανική λύση για την μείωση των πλαστικών μιας χρήσης και ότι οι βασικές έννοιες που θα μας βοηθήσουν σε αυτή την προσπάθεια είναι η πρόληψη και η μείωση των απορριμμάτων.
Κατά την διάρκεια της πανδημίας αλλά και μετά η χρήση των πλαστικών αυξήθηκε;
Ναι αυξήθηκε. Ήταν εμφανής η παρουσία των αντικειμένων που χρησιμοποιήθηκαν στον covid. Πολλά από τα συγκεκριμένα υλικά δεν είναι ανακυκλώσιμα, η μάσκα είναι ένα από αυτά. Ένα μεγάλο μέρος των τεστ ίσως είναι, αλλά εν τέλει δεν ανακυκλώνονται διότι θεωρούνται επικίνδυνα και μολυσματικά λόγω του ιού, οπότε απορρίπτονται κατευθείαν.
Με την προσάρτηση κόστους στις πλαστικές σακούλες παρατηρήθηκε κάποια μείωση στη χρήση τους;
Έρευνες έχουν δείξει ότι έχει μειωθεί η χρήση της πλαστικής σακούλας μετά την επιβολή του τέλους. Έγινε μεγάλος αγώνας για αυτό, αλλά τουλάχιστον φαίνεται να λειτουργεί. Είναι κάτι που άρεσε στους πολίτες και η πάνινη τσάντα, έγινε σιγά σιγά της μόδας.
Το πρόβλημα με τις πλαστικές σακούλες μιας χρήσης είναι ότι υπάρχει ένα παραθυράκι στον νόμο, όπου τις πολύ λεπτές σακούλες δεν είσαι υποχρεωμένος να τις χρεώσεις ως επιχείρηση επομένως και σε ορισμένα supermarket τις συναντάμε εξίσου συχνά ωστόσο οι υπόλοιπες κατηγορίες έχουν απαγορευτεί.
Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι στις ελληνικές θάλασσες καταλήγουν κάθε χρόνο χιλιάδες τόνοι πλαστικών απορριμμάτων. Τι πιστεύετε ότι φταίει γι’ αυτό;
Η πλαστική ρύπανση στις θάλασσες δεν έχει ελαττωθεί με βάση τα προηγούμενα χρόνια, είναι νομίζω ένα συνονθύλευμα το συγκεκριμένο πρόβλημα. Αρχικά, πολλές πλαστικές συσκευασίες που βρίσκονται εκεί έξω είναι δεκαετιών πίσω, καθώς έχουν συσσωρευτεί από άλλα έτη. Δεύτερον, η πανδημία προκάλεσε μεγάλη πλαστική ρύπανση στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Τρίτον, γίνεται πολύ μεγάλη κατανάλωση από τους πολίτες στα πλαστικά μπουκάλια του νερού και στα πλαστικά ποτήρια του καφέ από τα οποία πολλά από αυτά καταλήγουν στις ελληνικές θάλασσες. Πρέπει να αναλογιστούμε επομένως ότι οι παράγοντες που το προκαλούν είναι αρκετοί. Η νομοθεσία ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχει κάνει πολλά άλματα σε αυτό το θέμα, καθώς μέσα από την ευρωπαϊκή οδηγία 2019/904 έχουν καταργηθεί ορισμένα προϊόντα μιας χρήσης και έχει επιβληθεί εισφορά προστασίας του περιβάλλοντος σε ορισμένα άλλα πλαστικά. Τέλος, σίγουρα ευθύνη έχουν και οι εταιρίες, διότι πολλά από τα πλαστικά προϊόντα που παράγουν δεν μπορούν να τα διαχειριστούν σωστά αφότου καταναλωθούν, επομένως υπάρχει ένας μεγάλος όγκος πλαστικών που φεύγει από τις εταιρίες και καταλήγει στην ελληνική αγορά και κατά συνέπεια στο περιβάλλον.
Αυτό που μπορεί να γίνει πιο άμεσα είναι να αλλάξουμε συνήθειες. Να επιλέγουμε συνειδητά τι χρειαζόμαστε και σε τι συσκευασία το θέλουμε. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν είμαστε έτοιμοι να απαλλαχτούμε από το πλαστικό. Πρέπει να νιώθουμε έτοιμοι. Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι είναι ένας μεγάλος κίνδυνος και ότι μπορεί να εμφανίσουμε αρκετά προβλήματα υγείας τα επόμενα χρόνια λόγω της καθημερινής χρήσης του;
Η αντικατάσταση από πλαστικά σε χάρτινα και μεταλλικά καλαμάκια έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα;
Ακόμα δεν έχουν γίνει καταμετρήσεις για να δούμε με ακρίβεια τι έχει καταλήξει στους ωκεανούς και στις θάλασσες της Mεσογείου από τα πλαστικά καλαμάκια αλλά όλα δείχνουν ότι η πλαστική ρύπανση που έχει προκληθεί από το συγκεκριμένο προϊόν είναι μεγάλη. Γενικά οι πολίτες φαίνεται πως είναι πάρα πολύ δυσαρεστημένοι με την επιλογή του χάρτινου, θεωρούν ότι το χάρτινο καλαμάκι δεν είναι εύχρηστο και αλλοιώνεται πολύ γρήγορα. Σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλες τεχνογνωσίες ώστε να δημιουργήσουν καλαμάκια που θα είναι πιο εύκολα στην χρήση και ανθεκτικά. Εγώ προτιμώ το μεταλλικό, το χρησιμοποιείς ξανά και ξανά για χρόνια και δεν αλλοιώνεται καθόλου.
Τι δράσεις έχει πραγματοποιήσει η οργάνωσή σας τον τελευταίο καιρό;
Το τελευταίο διάστημα πραγματοποιήσαμε ένα πρόγραμμα στον διοικητικό τομέα, όπου εκπαιδεύσαμε υπαλλήλους των δήμων στην Αττική να εφαρμόσουν την έννοια της πρόληψης των αποβλήτων στην καθημερινότητά τους. Επιπλέον, στα σχολεία διεξάγουμε κάθε χρόνο εκπαιδευτικά προγράμματα για την επαναχρησιμοποίηση και την πρόληψη. Παράλληλα, έχουμε και ένα μεγάλο πρόγραμμα στον τομέα της καφεστίασης και της φιλοξενίας, που και εκεί έχουμε την φιλοσοφία να καταφέρουν οι επιχειρήσεις να μειώσουν κατα πολύ τα απορρίμματά τους.
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το επόμενο βήμα για την Ελλάδα στο πλαστικό;
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κάνουμε τεράστιο αγώνα για να προσαρμοστεί η νομοθεσία και να συνεργαστούμε με το κράτος, ώστε να είναι πιο ουσιώδες το αποτέλεσμα.
Έρχεται μια ευρωπαΪκή νομοθεσία που λέγεται packaging and packaging waste, η οποία έχει στόχο να δώσει νέες κατευθύνσεις στο σχεδιασμό των προϊόντων συσκευασίας ώστε να γίνουν πιο φιλικά προς το περιβάλλον και με λιγότερη πλαστική συσκευασία.
Σε αυτά τα πλαίσια υπάρχει και ο νόμος 4736/2020 όπου αποτελεί ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής Οδηγίας 2019/904 σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης στο περιβάλλον και αναφέρει ότι οι δήμοι πρέπει να έχουν ήδη φτιάξει δημόσιες βρύσες για το κοινό ώστε να μην αγοράζουμε συνέχεια πλαστικά μπουκάλια. Η ελληνική κυβέρνηση δυστυχώς δεν έχει εφαρμόσει πολλά από τα μέτρα που αναφέρονται στο νόμο. Το επόμενο βήμα για να δούμε γρήγορα και εμφανή αποτελέσματα είναι σαν πολιτεία να ασκήσουμε πίεση στον κρατικό μηχανισμό με σκοπό να εφαρμοστεί σωστά η νομοθεσία για να μειωθεί αισθητά η πλαστική ρύπανση.
Από πού μπορεί ο κόσμος να ενημερωθεί καλύτερα για την ανακύκλωση;
Αρχικά ο αρμόδιος από όπου μπορεί να πάρει πολλές πληροφορίες είναι η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) η οποία και στο site της έχει κατηγορίες με το τι υλικά μπορούν να ανακυκλωθούν. Επιπλέον, εννοείται πως κι εμείς στο site μας έχουμε κάποιες πληροφορίες σχετικά με την ανακύκλωση των υλικών, ποιοι τα συλλέγουν κλπ.
Θεωρώ ότι οι νέες γενιές ενημερώνονται πάρα πολύ και ξέρουν πολλά περισσότερα για το συγκεκριμένο θέμα σε σχέση με τις προηγούμενες. Θέλω να είμαι αισιόδοξη γι’ αυτό και πιστεύω ότι με το πέρασμα των χρόνων θα εξοικειωθεί ολοένα και περισσότερος κόσμος γύρω από τα θέματα της πρόληψης και της ανακύκλωσης των πλαστικών μιας χρήσης και θα υπάρχουν πιο συνειδητοποιημένοι πολίτες. Εξάλλου δεν είναι κάτι που απαιτεί πολύ μεγάλη προσπάθεια. Αν αλλάξεις λίγο τις συνήθειές σου, εύκολα τις ενσωματώνεις στην καθημερινότητά σου, όλα είναι θέμα συνήθειας.
*Η Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης ξεκίνησε το 1989 και έχει ως σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση στην Ελλάδα, ειδικά πάνω στο θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Εστιάζει κυρίως στον τομέα της πρόληψης, της επαναχρησιμοποίησης της κομποστοποίησης και της ανακύκλωσης
Σχολιάστε