H Θεώνη Κουφονικολάκου, η Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα Δικαιώματα του Παιδιού και η εκλεγμένη Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Συνηγόρων του Παιδιού, απαντά στις ερωτήσεις των Αποδημητικών Πουλιών, αναφορικά με τα δικαιώματα του παιδιού, αλλά και τη βελτίωση της θέσης του τελευταίου στην κοινωνία.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε μέχρι τώρα στην επαγγελματική σας πορεία;
Αισθάνομαι ότι το κράτος και η κοινωνία δεν δίνουν την αξία που πρέπει στην παιδική ηλικία και αυτό δυσκολεύει πολύ τη δουλειά μας. Φαίνεται ότι ο «κόσμος των ενηλίκων» δεν μπορεί να κατανοήσει εύκολα τις αγωνίες και την οπτική των παιδιών και τα αντιμετωπίζει ακόμη ως παθητικά αντικείμενα προστασίας αντί για υποκείμενα δικαιωμάτων.
Μπορεί μεγαλώνοντας να ξεχάσαμε πώς ήταν για εμάς όταν μας έλεγαν «μη μιλάς εσύ», αλλά δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι τα παιδιά έχουν τη δική τους γνώμη και έκφραση και ότι το να τα λαμβάνουμε υπόψη είναι εξαιρετικά σημαντικό για το παρόν και το μέλλον μας.
Θεωρείτε πως η κοινωνία έχει αρκετή πληροφόρηση για τα δικαιώματα του παιδιού και τι βήματα μπορούν να γίνουν για την βελτίωση της ενημέρωσης των πολιτών σχετικά;
Όχι δεν υπάρχει επαρκής πληροφόρηση και πολλοί συμπολίτες μας αγνοούν βασικές αρχές της Σύμβασης όπως και την ύπαρξη του Συνηγόρου του Παιδιού (!).
Επιπλέον συχνά μπερδεύουμε την ευαισθητοποίηση με την απλή ενημέρωση. Η απλή ενημέρωση όμως δεν φτάνει. Οι άνθρωποι -παιδιά και ενήλικες-μαθαίνουμε περισσότερο μέσα από τη συζήτηση και την αφήγηση της εμπειρίας σε πρακτικό επίπεδο.
Επομένως για εμάς πρώτη προτεραιότητα είναι η ενδυνάμωση των ίδιων των παιδιών μέσα από ένα μάθημα για τα δικαιώματα που θα διδάσκεται στα σχολεία από τις πρώτες τάξεις μέχρι τις τελευταίες αλλά όχι με τον «παραδοσιακό τρόπο». Η εκπαίδευση στα δικαιώματα πρέπει να ενθαρρύνει το διάλογο, τις σχέσεις και τη φαντασία και να εμπνέει ένα αίσθημα εμπιστοσύνης στις μαθήτριες και τους μαθητές. Και οι γονείς μπορούν να γίνουν μέρος αυτής της πολύτιμης διαδικασίας, μέσα από σχολές γονέων κοντά στη σχολική κοινότητα. Στα σχολεία επίσης, θέλουμε να δούμε μαθητικές κοινότητες δυνατές και παιδιά που συμμετέχουν, ακούν και ακούγονται ώστε να δώσουν και πρακτικά το μήνυμα του σεβασμού και της συμμετοχής.
Σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα του παιδιού, έχουν οι επαγγελματίες του χώρου (πχ εκπαιδευτικοί) που πρέπει να επιμορφώνονται συστηματικά ώστε να βεβαιωθούμε ότι ξεκινάμε από μία κοινή αντίληψη κι αφετηρία.
Οι δήμοι επίσης, μέσα από τοπικές πρωτοβουλίες (πχ δημοτικά συμβούλια παιδιών) και δράσεις μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση στα δικαιώματα του παιδιού.
Θα λέγατε πως έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού στην χώρα μας; Τα άρθρα της Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Παιδιού τηρούνται σε ικανοποιητικό βαθμό;
Έχουν γίνει σημαντικά βήματα, όμως δυστυχώς δεν φτάνουν. Εντοπίζουμε ακόμη παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδιών σε πολλά επίπεδα. Ιδιαίτερα προβλήματα καταγράφονται στην προστασία τους από τις διακρίσεις και τη φτώχεια. Επίσης σημαντικά εμπόδια παρατηρούμε στην πρόσβαση όλων των παιδιών στην εκπαίδευση, καθώς και στην ένταξή τους στη σχολική καθημερινότητα, δεδομένου ότι τα σχολεία μας δεν είναι αρκετά συμπεριληπτικά.
Σοβαρές παραβιάσεις έχουμε διαπιστώσει σε ό,τι αφορά την υποστήριξη από υπηρεσίες υγείας ιδίως ψυχικής, στην προστασία από κακοποίηση, στην επαφή με τους γονείς, στην ακρόαση της γνώμης τους που παραβλέπεται συχνά κ.α..
Αν μπορούσατε να εισηγηθείτε την προσθήκη ενός ακόμα άρθρου στην Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ποιο θα ήταν αυτό;
Νομίζω πως η Σύμβαση δεν έχει ανάγκη από περισσότερα άρθρα αλλά από περισσότερη εφαρμογή. Ως νομικό κείμενο είναι πλήρες και τα άρθρα της έχουν και κάτι «μαγικό»· Όσο περνούν τα χρόνια εξελίσσεται η ερμηνεία τους. Δηλαδή όσο προχωράει ο κόσμος, οι επιστήμες και η τεχνολογία, προστίθενται και άλλες πτυχές στα δικαιώματα. Η πρόσβαση στο wifi για παράδειγμα μπορεί να θεωρηθεί στις μέρες μας μέρος της άσκησης του δικαιώματος στην εκπαίδευση, στην ενημέρωση, στην κοινωνικοποίηση, ακόμη και στην έκφραση της γνώμης των παιδιών.
Είμαι παιδί και νιώθω πως τα δικαιώματα μου παραβιάζονται, πού πρέπει να απευθυνθώ πρώτα; Ποιος μπορεί να μου εγγυηθεί πως η ‘’φωνή μου θα ακουστεί’’;
Μπορείς να μιλήσεις με το Συνήγορο του Παιδιού (8001132000) ή να μας στείλεις μήνυμα (rotao@synigoros.gr) για οτιδήποτε σε απασχολεί. Υποχρέωσή μας είναι να εξηγήσουμε αν υπάρχει κάποιο δικαίωμα που παραβιάζεται και σε συνεργασία με εσένα να επιλέξουμε τον καλύτερο δρόμο για να λύσουμε το πρόβλημα. Μπορεί να χρειάζεται να μιλήσουμε με τους γονείς ή με το σχολείο ή με άλλους φορείς για να βεβαιωθούμε ότι το κάθε παιδί που μας εκμυστηρεύεται παραβίαση θα «ακουστεί» όπως πρέπει. Αν το παιδί κακοποιείται ή διατρέχει κίνδυνο η ζωή και η υγεία του είμαστε υποχρεωμένοι και υποχρεωμένες να συνεργαστούμε και με τις αρμόδιες αρχές για να εξασφαλίσουμε την προστασία του.
Πότε τελειώνει η γονική προστασία και πότε ξεκινά η παραβίαση του δικαιώματος του παιδιού; Με άλλα λόγια, πότε μπορούμε να πούμε πως ο γονιός παραβιάζει το δικαίωμα του παιδιού;
Υπάρχουν προφανείς περιπτώσεις παραβιάσεων όπως στην περίπτωση της σωματικής τιμωρίας (δηλαδή όταν ο γονιός χτυπάει το παιδί «για να μάθει») ή άλλων μορφών κακοποίησης και εκμετάλλευσης. Αυτές είναι τραυματικές συμπεριφορές προς το παιδί, βλάπτουν σοβαρά την ανάπτυξή του και πρέπει να καταγγέλλονται αμέσως.
Ωστόσο, υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις στις οποίες η παραβίαση των δικαιωμάτων σχετίζεται με την κυρίαρχη κουλτούρα απέναντι στα παιδιά. Τέτοιας φύσης παραβιάσεις παρατηρούμε σε γονείς που αντί να λένε «έχω ένα παιδί και θέλω να το δω να αναπτύσσει τα χαρίσματα, το σεβασμό και την προσωπικότητά του», λένε «έχω ένα παιδί, είναι δικό μου και ό,τι θέλω το κάνω…». Αυτή η νοοτροπία έχει πολλές προεκτάσεις στα δικαιώματα του παιδιού που αγγίζουν το δικαίωμα στη γνώμη του, στην κοινωνικοποίηση, την ελεύθερη έκφραση κλπ. Αυτές οι αντιλήψεις σχετίζονται με προσωπικές εμπειρίες του γονέα ή με τη δική του παιδική ηλικία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να βοηθήσουμε τους γονείς που πιέζουν ή παραμελούν τα παιδιά τους να βρουν τη σωστή ισορροπία, δηλαδή να τους δώσουμε πρώτα τα κατάλληλα εφόδια, να τους υποστηρίξουμε. Όλα τα ζητήματα παραβιάσεων θέλουν συζήτηση και συνεργασία με την οικογένεια. Το πρόβλημα όμως είναι δεν έχουμε αρκετές υπηρεσίες και επαγγελματίες για να το κάνουμε αυτό όπως και όταν πρέπει.
Σχολιάστε