H υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνα Μιχαηλίδου μας παραχωρεί μια συνέντευξη, παρουσιάζοντας μας πως μέσα από τον θεσμικό της ρόλο προσπαθεί επί της ουσίας να στηρίξει το παιδί και τις ανάγκες του και αναλύοντάς μας τα βήματα που πρέπει ακόμα να γίνουν για να μιλάμε για ουσιαστική προάσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού.
Ποια μέτρα λαμβάνετε και σε ποιες ενέργειες έχετε προβεί εσείς μέσα από τον θεσμικό σας ρόλο, για να είναι επί της ουσίας ‘’όλα τα παιδιά ίσα’’;
Ερχόμαστε ως Πολιτεία και θέτουμε ξεκάθαρες προτεραιότητες. Τα παιδιά είναι για εμάς προτεραιότητα αδιαπραγμάτευτη. Με νέες δράσεις, με χρηματοδότηση τόσο από εθνικούς όσο και από ενωσιακούς πόρους, διασφαλίζουμε ότι όλα τα παιδιά έχουν ίσες ευκαιρίες μακριά από τον κοινωνικό αποκλεισμό. Η προσχολική αγωγή επιτελεί σημαντικό, διπλό σκοπό. Από τη μία συμβάλλει στη μείωση των ανισοτήτων και από την άλλη σε απόλυτους όρους, στην ανάπτυξη του ίδιου του παιδιού. Η φετινή σχολική χρονιά ξεκίνησε με περισσότερα παιδιά από ποτέ (111.000) στους βρεφονηπιακούς σταθμούς μέσω του προγράμματος κουπονιών για βρεφονηπιακούς σταθμούς, χάρη στην αύξηση του προϋπολογισμού του στα 333 εκατ. ευρώ (από 270 εκατ. το 2019). Τι σημαίνει στην πράξη όμως αυτή η αύξηση; Αυξήσαμε κατά 6.000 ευρώ για κάθε παιδί το εισόδημα κάτω από το οποίο μπορεί κάποιος να λάβει κρατική χρηματοδότηση. Εντάξαμε στο πρόγραμμα και γυναίκες που δουλεύουν στο δημόσιο, διορθώνοντας μια αδικία χρόνων. Οι γυναίκες που εργάζονταν στο δημόσιο, όσο χαμηλός κι αν ήταν ο μισθός τους, ήταν για δεκαετίες εκτός χρηματοδότησης. Παράλληλα με την αύξηση του προϋπολογισμού εξασφαλίσαμε και αύξηση στην αξία του κάθε voucher στους σταθμούς κατά ποσοστό 10%. Ξέροντας πολύ καλά ότι η ποιοτική και ενταξιακή προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα έχει κομβική σημασία για τη διάσπαση της διαγενεακής αλυσίδας του κοινωνικού αποκλεισμού και τη διασφάλιση της ισότητας των ευκαιριών για τα παιδιά σε μειονεκτική κατάσταση, θεσμοθετήσαμε το πρόγραμμα «Κυψέλη». Το πρόγραμμα «Κυψέλη» περιλαμβάνει την καθιέρωση ενός ενιαίου καθημερινού προγράμματος λειτουργίας των σταθμών με στόχους και εστίαση σε διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητας κάθε παιδιού, την ενίσχυση της υλικοτεχνικής υποδομής των σταθμών, την επιμόρφωση των υφιστάμενων βρεφονηπιοκόμων και την υποστήριξή τους από μέντορες. Ωστόσο για εμάς η σωστή και ολόπλευρη υποστήριξη της παιδικής ηλικίας περιλαμβάνει και την ανάπτυξη υπηρεσιών πρώιμης ανίχνευσης. Στο πλαίσιο του προγράμματος «Κυψέλη» εισάγεται για πρώτη φορά στους βρεφικούς, παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς της χώρας, η πρώιμη ανίχνευση τυχόν μαθησιακών δυσκολιών και αναπηριών. Καθιερώνονται ειδικά διαγνωστικά τεστ, με σκοπό την πρώιμη ανίχνευση αναπτυξιακών διαταραχών και την πρόωρη θεραπευτική παρέμβαση, που θα βελτιώσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τη λειτουργικότητα των παιδιών. Τέλος, δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στη θέσπιση του θεσμικού πλαισίου προδιαγραφών για την ίδρυση και τη λειτουργία των Μονάδων Παιδικής Προστασίας. Καλύπτουμε ένα μεγάλο ρυθμιστικό κενό στην παιδική προστασία, το οποίο φιλοδοξεί να μετατρέψει την ιδρυματική φροντίδα σε μέσο αποϊδρυματοποίησης για κάθε παιδί που στερήθηκε την οικογένειά του. Πλέον, το κράτος έχει όχι μόνο την αρμοδιότητα αδειοδότησης αυτών των δομών, αλλά επιπλέον σαφώς ορισμένη αρμοδιότητα εποπτείας, ελέγχου και επιβολής κυρώσεων. Προστατεύουμε τα πλέον ευάλωτα παιδιά για όσο καιρό μείνουν στο ίδρυμα μέχρι να βρούμε την κατάλληλη για αυτά οικογένεια.
Ποιο δικαίωμα θεωρείτε πως λείπει από την Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού; Αν σας δινόταν η ευκαιρία ποιο θα συμπληρώνατε;
Αυτή είναι μια πραγματικά δύσκολη ερώτηση. Νομίζω ότι δεν θα πρόσθετα κάτι επιπλέον στη λίστα των δικαιωμάτων. Θα ήθελα όμως να φτάσουμε στο σημείο εκείνο που θα μπορούμε να πούμε ότι έχουμε διασφαλίσει την πλήρη εφαρμογή των δικαιωμάτων του παιδιού. Αν κάτι έμαθα τα τρία χρόνια της ενασχόλησής μου με την παιδική προστασία είναι η ανάγκη για παιδοκεντρικές παρεμβάσεις, συνεχή αξιολόγηση και εκεί που χρειάζεται, αναθεώρηση των διαδικασιών ώστε να εξυπηρετούν το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών. Γι’ αυτό άλλωστε θεωρήσαμε ύψιστης σημασίας την ενσωμάτωση της Εγγύησης για το Παιδί στην ελληνική νομοθεσία. Τα παιδιά είναι για εμάς η μεγαλύτερη επένδυση και η βασική μας προτεραιότητα.
Ποιο θεωρείτε ως το πιο ‘’υποτιμημένο’’ δικαίωμα από την Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού;
Το δικαίωμα στην ανάπαυση, τη χαλάρωση και το παιχνίδι και την αξία συμμετοχής στην καλλιτεχνική και πολιτιστική ζωή για όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά και δη τα πιο ευάλωτα. Όλοι μας λίγο πολύ θυμόμαστε το πόσο μας άρεσε το παιχνίδι όταν ήμασταν παιδιά και πόσο μάλλον όταν αυτό για κάποιους λόγους μας έλειψε. Ξεχνάμε όμως ότι το δικαίωμα αυτό είναι εξίσου σημαντικό όσο είναι η εκπαίδευση και η διατροφή. Οι ευκαιρίες για παιχνίδι, αναψυχή, η συμμετοχή στον πολιτισμό όχι μόνο διευρύνουν τους ορίζοντες του παιδιού στη συλλογικότητα, τη διαφορετικότητα, τη συμπερίληψη αλλά μπορούν να διαδραματίσουν και σημαντικό θεραπευτικό ρόλο βοηθώντας τα παιδιά να ανακτήσουν μια αίσθηση ομαλότητας και χαράς.
Θα συμφωνούσατε τα δικαιώματα του παιδιού να γίνουν υποχρεωτικό μάθημα στο σχολείο σε κάθε τάξη;
Φυσικά! Τα παιδιά ήδη από το νηπιαγωγείο θα πρέπει να έρθουν σε επαφή με έννοιες, όπως δικαιώματα, ελευθερίες, υποχρεώσεις. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, η διδασκαλία στα ανθρώπινα δικαιώματα στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό στοχεύει περισσότερο στην ανάπτυξη στάσεων και δεξιοτήτων, στην υιοθέτηση αξιών και προτύπων σεβασμού και συνεργασίας και λιγότερο σε γνωστικούς στόχους. Τα μεγαλύτερα παιδιά χαίρονται να επεξεργάζονται κριτικά και δημιουργικά τις αφηρημένες έννοιες, να ενημερώνονται και να οργανώνουν συζητήσεις για κοινωνικά θέματα και να αναπτύσσουν την προσωπική τους κοσμοθεωρία. Έτσι, η διδασκαλία στα ανθρώπινα δικαιώματα στο γυμνάσιο και στο λύκειο στοχεύει στην ενημέρωση, στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης και στην καλλιέργεια στάσης ευθύνης απέναντι στην εφαρμογή των δικαιωμάτων.
Από την πείρα σας, ή την αίσθηση σας, ποιο δικαίωμα των παιδιών παραβιάζεται πιο συχνά; Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό;
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια αντίφαση την οποία σπάνια αντιλαμβανόμαστε. Τόσο σε επίπεδο ελληνικής οικογένειας όσο και σε επίπεδο πολιτείας αποφάσεις παίρνονται για το καλό των παιδιών. Και τις περισσότερες φορές είναι σωστές και καλές. Ως ενήλικες όμως ξεχνάμε μια βασική μας υποχρέωση. Να ακούμε τη φωνή των παιδιών και να την παίρνουμε στα σοβαρά. Επικρατεί το «οι ενήλικες γνωρίζουν καλύτερα», αφαιρώντας έτσι από τα παιδιά το αναφαίρετο δικαίωμά τους στη συμμετοχή σε θέματα που άμεσα τα αφορούν και τα επηρεάζουν. Ένα από τα σημαντικότερα και επαναστατικότερα δικαιώματα που καθιέρωσε η Σύμβαση είναι αυτό που περιλαμβάνεται στο άρθρο 12, το δικαίωμα όλων των παιδιών να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους και αυτή να ακούγεται και να λαμβάνεται υπόψη από όσους παίρνουν αποφάσεις για τη ζωή τους. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά συμμετέχουν στις αποφάσεις. Το δικαίωμα λόγου συνδυάζεται και με το δικαίωμα συμμετοχής σε συζήτηση και λήψη αποφάσεων από την ομάδα των συνομηλίκων, όπως και με την ανάληψη ευθυνών για κάθε πράγμα που τα παιδιά προτείνουν και ζητούν να συμβεί. Μέσα από τη συμμετοχή σε τέτοιες διαδικασίες τα παιδιά εκπαιδεύονται στον ρόλο του ενεργού πολίτη. Εμείς από την πλευρά μας θα συνεχίσουμε να δρούμε ακούγοντας τις φωνές των παιδιών και πάντα με στόχο το βέλτιστο συμφέρον τους.
Σχολιάστε