«Να είσαι ο εαυτός σου και να υπερασπίζεσαι τον άνθρωπο χωρίς φόβο»
Στο κυλικείο του θεάτρου της οδού Κεφαλληνίας στην Κυψέλη θα συναντούσαμε την Τάνια Παλαιολόγου, η οποία υποδύεται την ερευνητική δημοσιογράφο και ακτιβίστρια Άννα Πολιτκόφσκαγια στην παράσταση «Ανεπίδεκτη Διόρθωσης».
Η Άννα Πολιτκόφσκαγια είναι ένα σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία του λόγου, πολύ γνωστή για την έντονη κριτική που ασκούσε στο Κρεμλίνο για τον πόλεμο στην Τσετσενία, ενώ ειδικευόταν σε θέματα διαφθοράς και καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αφιέρωσε όλη της ζωή στο επάγγελμα της δημοσιογραφίας. Τίποτα δεν ήταν πιο σημαντικό από το να διηγείται στους αναγνώστες τα γεγονότα. «Τα γεγονότα όπως συμβαίνουν, όπως είναι».
Η Τάνια έφτασε στο θέατρο μία ώρα πριν την παράσταση. Αφού γνωριστήκαμε, μας ζήτησε να την ακολουθήσουμε στα καμαρίνι της, εκεί που βάφεται και προετοιμάζεται. Ένα δωμάτιο μικρό, αλλά γεμάτο συναισθήματα. Ένα δωμάτιο το οποίο θα έχει φιλοξενήσει εκατοντάδες διαφορετικούς χαρακτήρες.
Κάτσαμε μπροστά στον μεγάλο καθρέφτη που είναι τοποθετημένος στον έναν τοίχο και η Τάνια μας σύστησε τον σκηνοθέτη της παράστασης και συμπρωταγωνιστή της, Μιχάλη Κοιλάκο.
Η συνέντευξή μας ξεκίνησε με κάποια στοιχεία για το σενάριο της παράστασης. Η Τάνια μας μίλησε για τον Ιταλό συγγραφέα του έργου Στέφανο Μασίνι. Το σενάριο ασχολείται με την Άννα, μια δημοσιογράφο γεννημένη στη Νέα Υόρκη από Ρώσους γονείς, οι οποίοι δούλευαν ως διπλωμάτες στον ΟΗΕ. Το σενάριο γράφτηκε το 2007, ακριβώς έναν χρόνο μετά τη δολοφονία της Άννας, η οποία εργαζόταν ως ανταποκρίτρια και διαπραγματεύτρια στον πόλεμο της Τσετσενίας. Κατά τη διάρκεια μιας πτήσης της προς το Μπεσλάν το 2004, έπεσε θύμα δηλητηρίασης. Ύποπτο, θεώρησε ότι κάποιος ήθελε να την σταματήσει, να μην της επιτρέψει να βοηθήσει στις διαπραγματεύσεις.
Τον Σεπτέμβριο του 2004 όλα αυτά τα στοιχεία ελκύουν την Τάνια ως ηθοποιό. Άρχισε να παρακολουθεί τη δουλειά της Άννας γιατί την ενδιέφερε πολύ η περίπτωση μιας γυναίκας, η οποία μόνη της έπαιρνε μέρος στην έρευνα για έναν πολύ άγριο και βίαιο πόλεμο μεγάλων συμφερόντων. Δύο χρόνια μετά, το 2006, ανήμερα των γενεθλίων του Πούτιν, η Άννα Πολιτκόφσκαγια δολοφονήθηκε. Από τότε η Τάνια άρχισε να ερευνεί σε βάθος την υπόθεσή της και συνεχίζει μέχρι σήμερα για να μπορεί να την αποδίδει καλύτερα στο θέατρο.
Το ενδιαφέρον εδώ είναι το γεγονός ότι η Τάνια μάζευε υλικό για επτά χρόνια με στόχο να το δώσει σε ένα συγγραφέα για να συνθέσει ένα θεατρικό κείμενο. Όταν είχε πια αρκετό υλικό και επικοινώνησε με τον συγγραφέα αυτός της είπε ότι μόλις είχε βρει ένα θεατρικό κείμενο γραμμένο για την Άννα από ένα Ιταλό συγγραφέα μεταφρασμένο στα Γαλλικά.
Αμέσως σκέφτηκα πως οι όμορφες και σημαντικές πράξεις κάποιων, ακόμα και όταν αυτοί πεθάνουν, μπορούν να ενώσουν ανθρώπους από διαφορετικά σημεία της γης. Μετά από πρόβες και ασκήσεις, το έργο ανέβηκε πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 2014 στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων στην Κυψέλη και παίχτηκε μέχρι τον Μάρτιο του 2015, όταν η Τάνια ήταν τεσσάρων μηνών έγκυος.
Την ρώτησα αν στην έρευνά της βρήκε κάτι αρνητικό για τη ζωή της Άννας. Μου απάντησε χαμογελώντας ότι έψαξε πολύ για κάτι τέτοιο, αλλά η Άννα «ήταν ένας πολύ ακέραιος άνθρωπος. Παρά τις απειλές που δεχόταν, το πείσμα της ήταν μεγάλο και δεν σταμάτησε ποτέ την έρευνα. Αυτό ήταν μοιραίο για τη ζωή της και σίγουρα επηρέασε πολύ τους ανθρώπους που ήταν κοντά της».
Ασφαλώς, όταν κάνεις έρευνα για τη ζωή κάποιου ανθρώπου για χρόνια, μπορεί να επηρεαστείς και να υπάρξουν αλλαγές στην προσωπική ζωή και τη συμπεριφορά σου. Πόσο νιώθω τη ζεστή φωνή της Τάνιας να επαναλαμβάνει «Μακάρι να το έχει κάνει. Θα ήθελα να της μοιάζω. Θα ήθελα να έχω έστω και το ένα χιλιοστό από τη δύναμή και το θάρρος της, και το αίσθημα ευθύνης που είχε απέναντι στα ίδια της τα παιδιά, υπερασπίζοντας τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα». Αυτή την ιδέα θέλει ως οδηγό στη ζωή της η Τάνια, τον μη διαπραγματεύσιμο τρόπο με τον οποίο η Άννα υπερασπιζόταν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Έπειτα, φτάσαμε στην ερώτηση που είχα σκεφτεί πριν τη γνωρίσω: «Αν μιλούσαμε για τη ζωή ενός άντρα και όχι της Άννας, θα είχατε επηρεαστεί τόσο πολύ;» Η Τάνια είπε ότι η επιλογή της δεν είχε σχέση με το φύλο. Αυτό με έκανε να σκεφτώ την ερώτησή μου με διαφορετικό τρόπο. Ρώτησα αν επέλεξε το σενάριο επειδή η Άννα ήταν γυναίκα. «Σίγουρα έχει να κάνει με το ότι ήταν γυναίκα και σίγουρα ταυτίστηκα μαζί της. Δεν μπορούσα να την ταιριάξω μέσα στο σκηνικό αυτής της αγριότητας και βίας που συνήθως έχει να κάνει με άντρες», μου είπε. Χάρηκα με αυτή την απάντηση γιατί ήταν αυτή ακριβώς που έψαχνα στη συγκεκριμένη ερώτηση.
Έψαχνα όμως και για ομοιότητες ανάμεσα στη ζωές των δύο γυναικών. «Κατά τη διάρκεια της έρευνας μου έβλεπα στοιχεία τα οποία, γνωρίζοντας πολύ καλά τον εαυτό μου, ένιωθα ότι θα ήθελα να έχω. Ενώ με ενδιαφέρει πολύ η πολιτική και τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν έχω καταφέρει σε επίπεδο μόρφωσης να της μοιάσω», απάντησε.
Ρώτησα για τους στόχους της Άννας, τι ήθελε να πετύχει προσπαθώντας να παραθέσει τα γεγονότα του πολέμου; «Ήθελε σε πρώτη φάση να προσωποποιήσει τα νούμερα, ήθελε να μετατρέψει τα νούμερα σε ιστορίες ανθρώπων. Προσπαθούσε επίσης να δείξει ότι υπάρχουν λάθη και στις δύο πλευρές, και ότι αυτός ήταν ένας άδικος πόλεμος ο οποίος έπρεπε να σταματήσει, γιατί οι μοναδικοί που τον πληρώνουν είναι οι άνθρωποι».
Διαβάζοντας το σενάριο εντόπισα ένα σημείο στο οποίο επαναλαμβάνονται οι λέξεις «αίμα» και «χιόνι». Ήθελα να μάθω περισσότερα για αυτή την σκηνή πριν δω την παράσταση. Η Τάνια μου εξήγησε ότι αυτή είναι από τις πιο σκληρές αλλά ταυτόχρονα ποιητικές σκηνές του έργου. Είναι η σκηνή που η Άννα είναι μάρτυρας μιας έκρηξης που γίνεται στο κέντρο του Γκρόζνι, ένα πραγματικό γεγονός. Είναι μια στιγμή που ο κόσμος γυρνάει ανάποδα, που το μυαλό της Άννας σταματάει και η λογική αντιστρέφεται.
Τέλος, την ρώτησα ποια είναι εκείνη η σκηνή του έργου στην οποία νιώθει ότι είναι η ίδια η Άννα. «Είναι κάποια στιγμή προς το τέλος πια που νιώθω σα να έχουν φύγει από πάνω μου όλες οι αναστολές, όλοι οι φόβοι, ακόμα και η επιθυμία μου να είμαι η Άννα. Είμαι εγώ, η Τάνια δηλαδή, και αυτά που λέω νιώθω ότι είναι δικά μου. Σίγουρα ακουμπάνε πάνω σε προσωπικά μου βιώματα, αλλά εκείνη τη στιγμή πραγματικά νομίζω ότι έχω ζήσει αυτά που είχε ζήσει η Άννα. Πρόκειται για μια γυναίκα που κουράστηκε να παλεύει για πράγματα που θεωρεί αυτονόητα».
Όπως ανέφερα στην αρχή του κειμένου, έκανα την συνέντευξη με την Τάνια και έμαθα για την Άννα πριν την παράσταση, αλλά ήταν πάνω στη σκηνή που κατάλαβα ακριβώς πώς η ηθοποιός έχει δουλέψει με τη δημοσιογράφο. Ένιωσα ότι η Τάνια κουράζεται μαζί με την Άννα κατά τη διάρκεια της σκηνής του πολέμου. Ένιωσα την κόπωση της Άννας μέσα στα μάτια της Τάνιας, κάτι που μεταφέρθηκε και στο κοινό.
Η τελευταία ερώτηση που της έκανα ήταν για το πιο σημαντικό μάθημα που πήρε από τη ζωή της Άννας. Η απάντηση ήταν: «Να είσαι ο εαυτός σου και να υπερασπίζεσαι τον άνθρωπο χωρίς φόβο».
Ευχαριστούμε την Τάνια Παλαιολόγου για την συνέντευξη και την εξαιρετική της ερμηνεία, και τον Μιχάλη Κοιλάκο, σκηνοθέτη και ηθοποιό σε πολλούς ρόλους της παράστασης.
Σχολιάστε